Văn tế

Khi nghe tin Cô Giang tuẫn tiết, nhà cách mạng Phan Bội Châu cảm khái làm bài văn tế Nguyễn Thái Học và Cô Giang:

Than rằng:Sóng nhân đạo ở hai mươi thế kỷ, bạn má hồng toan cướp gái làm trai – Gương nữ hùng trên một góc trời Nam, bọn da trắng phải ghê giòng giống Việt.Trên quốc sử mực chàm giấy phấn, ong cả đoàn nhan nhản bầy nô, – Dưới Long Thành máu thắm cỏ xanh, gái đến thế rành rành chữ liệt.Trăng thu mờ mịt, trông những buồn tênh! Người ngọc xa vời, nghĩ càng đau tuyệt.Nhớ nữ liệt sĩ xưa:Đất nhả tinh hoa – trời treo băng tuyết.Vóc quần thoa nhưng chí khí tu mi – Thân khuê các mà can trường khí tiết.Thuở bé nhờ ơn gia giáo, Hán học vừa thông – Tuổi xanh vào chốn học trường, Pháp văn cũng biếtTang hải gặp khi xoay cuộc, ngó giang sơn luống những lòng đau – Trần ai tức lôí không người, thâý nô lệ giương đôi tròng ngút.Xem sách Pháp từng đem óc nghĩ: Dan Đà, La Lan thuở nọ, chị em mình đã dễ ai hơn, – Giở sử nhà bỗng vỗ tay reo: Bà Trưng, Cô Triệu sau này, non nước ấy có đâu hồn chết.Triều cách mạng đang dâng sùng sục, cát Vệ Tinh ngậm đầy trước miệng, mong thấy bể vùi, – Vai quốc dân nặng gánh trìu trìu, đá Oa Hùng dắp sẵn trong tay, nỡ xem trời khuyết.Tức tội cường quyền – Thi gan sấm sét.Khi nhập đảng tuổi vừa mười tám, cơ nữ binh đăng đội tiền phong; – Lúc tuyên truyền sách động ba quân, lưỡi biện sĩ trổ tài du thuyết.Thổi gió phun mây từng mấy trận, nào Lâm Thao, nào Yên Bái, nữ tham mưu đưa đẩy đội hùng binh; – Vaò sinh ra tử biết bao phen, kia thành huyện, kìa đồn binh, cờ nương tử xông pha hùm rắn rết.Nguyễn Thái Học trổ tài kiện tướng, nhờ có cô mà lông cánh thêm dài – Phạm thị Hào nổi tiếng trung trinh, em có chị mà xứng danh nữ kiệt.Khốn nỗi thay!Vận nước còn truân – Tai trời chửa hết!Trắc trở buồm xuôi gió ngược, tài anh thư gặp bước gian truân. – Ngại ngùng nước biếc non xanh, tay chức nữ uổng công thêu dệt.Nhưng hãy còn:Thiết thạch tâm can, – Châu toàn bách chiết.Thời như thế, việc đành phải thế, đoạn đầu đài mừng được thấy anh lên. – Sống là còn thác vẫn là còn, súng kề cổ không nhường cho giặc giết.Tiếng súng lúc vang lên một phát, núi đổ sông nhào! – Hồn anh thư hẹn phút trùng lai, thần gào quỷ thétÔi thương ôi!Khóc nữa mà chi! – Nói không kể xiết!Một nén hương lòng, – Mấy lời thống thiết!Bạn nữ lưu ai nối gót theo chân? – Nghĩa đoàn thể, xin từ đây cố kết!Hỡi ơi! thương thay!

Thơ

Sau đây là hai bài thơ không đề:

Sống nhục sao bằng sự thác vinh?Nước non cho vẹn chữ chung tìnhLưỡi dao xử tử chàng không ngạiTiếng súng quyên sinh thiếp cũng dành.Một tấm can tràng trời đất thảmNgàn thu tiết tháo quỷ thần kinhCuộc đời xá kể chi thành bạiTrai đã trung thì gái hẳn trinh!(vô danh)Tình chồng, nợ đảng, gánh giang san!Thác xuống tuyền đài hận chửa tan.Xương trắng nêu cao gương hiếu nghĩa,Máu hồng in thắm chữ trung can.Ngàn năm tồ quốc ơn ghi mãi,Một thác tình chung nghĩa trả toànThành bại mặc ai người nghị luận,Muôn ngàn năm để tiếng Cô Giang.(vô danh)

Trong dân gian cũng đã xuất hiện nhiều bài vè ca ngợi Cô Giang, trích một bài: Cô Giang cũng bậc anh hùng,Dốc tâm thề Đảng một lòng trung trinh.Cùng ai thề chữ tử sinh,Chưa chăn gối cũng ra tình sắt son.Chung tay việc Đảng lo tròn,Tài chính cổ động lại còn giao thông.Thất cơ sự đến khi cùng,Tím gan yên Bái, đau lòng Lâm Thao.Thế gian mặc chuyện ra vào,Lòng trinh xin nguyện trời cao soi cùng.Chồng theo nước, thiếp theo chồng,Tuồng chi dơ dáng số cùng hôi tanh.Khen chê phó mặc sử xanh,Treo gương đất nghĩa trời kinh đời đời...